Αμβρακικός. Πουθενά αλλού στη γη.

Στα πλαίσια του περιβαλλοντικού προγράμματος που υλοποιεί η τάξη μας, η δασκάλα του τμήματος έλαβε μέρος σε επιμορφωτικό σεμινάριο του Κέντρου Περιβαλλοντικού Εκπαίδευσης Αράχθου - Άρτας, με θέμα: "Αμβρακικός. Πουθενά αλλού στη γη."

Κατά τη διάρκεια του σεμιναρίου ειδικοί και επιστήμονες ανέλυσαν και παρουσίασαν στους πενήντα περίπου εκπαιδευτικούς που παραβρέθηκαν πλείστα όσα θέματα που αφορούν τον Αμβρακικό κόλπο, την ορνιθοπανίδα του, τα περιβαλλοντικά προβλήματα που αντιμετωπίζει και ιδιαιτέρως το ανοξικό ζήτημα που τον ταλανίζει,  τη σημασία της βιοποικιλότητας, την αξιοποίηση του θεάτρου σκιών στα πλαίσια της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης καθώς και την ιστορία του λιμανιού και του φάρου της Κόπραινας.

Οι επιμορφούμενοι λάβαμε μέρος σε βιωματικές δραστηριότητες, επισκέψεις στους βιοτόπους του Αμβρακικού, παρατηρήσεις της ορνιθοπανίδας. Ξεναγηθήκαμε επίσης στα μουσείας: Φυσικής Ιστορίας, Αλιείας και Φάρων και παρακολουθήσαμε εργαστήριο κατασκευής φιγούρων του θεάτρου σκιών καθώς και  παράσταση Καραγκιόζη.

Χαρακτηριστικές φωτογραφίες και σχόλια από το σεμινάριο:

Οι εγκαταστάσεις του ΚΠΕ Αράχθου Άρτας

Τα κτίρια σώζονται από τον καιρό που εδώ λειτουργούσε το λιμάνι της Κόπραινας. Στις αρχές του προηγούμενου αιώνα. Τότε οι δρόμοι που οδηγούσαν στην Αθήνα ήταν σε άθλια κατάσταση. Έτσι τόσο οι άνθρωποι όσο και τα εμπορεύματα ακολουθούσαν το θαλάσσιο δρόμο. Με τα καράβια της εποχής εκείνης και μέσω της Διώρυγας της Κορίνθου, χρειάζονταν δυο μέρες να φτάσουν στον Πειραιά. Ή και κάνοντας το γύρο της Πελοποννήσου... οπότε το ταξίδι κρατούσε μια βδομάδα!

Ο κ. Πλούμπης Ιωάννης, Υπεύθυνος του ΚΠΕ Αράχθου Άρτας, υποδέχεται τους εκπαιδευτικούς στο σεμινάριο και παρουσιάζει την αρχική εισήγηση: «Η Λειτουργία και η Δράση του ΚΠΕ Αράχθου. Ιστορική αναδρομή περιοχής»

Ο κ. Μόγιας Αθανάσιος, λέκτορας Παιδαγωγικού Tμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, αναπτύσσει το θέμα: "Η βιοποικιλότητα των μεσογειακών εκβολικών οικοσυστημάτων και η σύνδεσή τους με την Εκπαίδευση."

Η  Τρίγκου Βαρβάρα, Δασολόγος – Περιβαλλοντολόγος MSc. και μέλος της Ομάδας Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης της Ορνιθολογικής αναπτύσσει το θέμα: «Τα πουλιά των υγροτόπων του Αμβρακικού »

Οι επιμορφούμενοι εκπαιδευτικοί, περίπου πενήντα νηπιαγωγοί, δάσκαλοι και καθηγητές, τόσο από την πρωτοβάθμια εκπαίδευση όσο και από τη δευτεροβάθμια, και που υπηρετούν στους δέκα νομούς εμβέλειας του ΚΠΕ Αράχθου: Άρτας, Πρέβεζας, Ιωαννίνων, Θεσπρωτίας, Τρικάλων, Κέρκυρας, Λευκάδας, Κεφαλληνίας, Αχαΐας, Αιτωλοακαρνανίας. Ακολουθούν το μονοπάτι μήκους ενάμισι χιλιομέτρου πάνω σε μια λουρονησίδα του Αμβρακικού, ανάμεσα στη λιμνοθάλασσα και στο Βωβό ποταμό, και που οδηγεί από τις εγκαταστάσεις του ΚΠΕ Αράχθου  στο φάρο της Κόπραινας. 

Ο Βωβός ποταμός.

Ονομάστηκε έτσι γιατί είναι πολύ ήσυχος!

Οι λουρονησίδες δημιουργήθηκαν (όπως και το δικό μας το Δρέπανο) από τις φερτές ύλες των ποταμών αλλά και από τα κελύφη των μαλακίων που τα ξέβραζε το κύμα.  Τέτοιες λουρονησίδες υπάρχουν πάρα πολλές στην περιοχή του Αμβρακικού, πλάτους 5 έως 15 μέτρων,  καθώς εκεί εκβάλλουν δυο μεγάλα ποτάμια, ο Άραχθος και ο Λούρος, και άλλα μικρότερα όπως ο Βωβός ποταμός.  Οι λουρονησίδες δημιούργησαν στην πορεία του χρόνου και ένα μεγάλο δίκτυο από λιμνοθάλασσες, όπως τη Λογαρού, το Τσουκαλιό, τη Ροδιά, και που είναι ο παράδεισος για τα υδρόβια πτηνά, όσα ζουν στον τόπο μας αλλά και τα μεταναστευτικά. Μεγάλη σημασία έχει η γειτνίαση των υγροτόπων του Αμβρακικού με άλλους παρόμοιους υγροτόπους, όπως ο δικός μας στις εκβολές του Καλαμά, και που δημιουργούν το δυτικό δρόμο μετανάστευσης των πτηνών από τις θερμές προς τις ψυχρές χώρες και το ανάποδο. 

Στο βάθος διακρίνεται ο φάρος της Κόπραινας.

Στα παλιά χρόνια οι φάροι λειτουργούσαν με πετρέλαιο. Τα καύσιμα τελείωναν σε μικρό χρόνο και ήταν αναγκαία η παρουσία ανθρώπου για να τα ανανεώνει. Έτσι στους φάρους ζούσαν οι φαροφύλακες. Αργότερα χρησιμοποιήθηκε η ασετυλίνη και η παρουσία του ανθρώπου δεν ήταν πια απαραίτητη. Σήμερα οι φάροι λειτουργούν με ηλεκτρικό ρεύμα που εξασφαλίζουν είτε από το δίκτυο της ΔΕΗ είτε από τον ήλιο όταν ο φάρος είναι σε απομονωμένο σημείο. 

Οι εκπαιδευτικοί έχουν φτάσει στο φάρο της Κόπραινας και από την ταρατσούλα του παρατηρούν τον υγρότοπο του Αμβρακικού και την πλούσια ορνιθοπανίδα του. Ακριβώς από κάτω φιλοξενείται στην παλιά κατοικία του φαροφύλακα το μοναδικό μουσείο Φάρων στην Ελλάδα. Ανήκει στο Πολεμικό Ναυτικό, που είναι και το αρμόδιο για όλους τους φάρους, και δυστυχώς δεν επιτρέπονται εκεί οι φωτογραφίες... 

Και να ένα μέρος της ορνιθοπανίδας: Πάπιες! 

Παρατηρήσεις της ορνιθοπανίδας με τηλεσκόπια και κιάλια.

Αργυροπελεκάνοι στη λιμνοθάλασσα Λογαρού

Καρτελάκι από βιωματικό παιχνίδι του σεμιναρίου

Ο κάθε εκπαιδευτικός έπρεπε να ακολουθήσει τις οδηγίες της κάρτας, να μιμηθεί τη φωνή του πτηνού που του έτυχε ή και τις κινήσεις του, για να εντοπίσει τα άλλα άτομα του σμήνους του. 

Μέρος του πλούσιου υλικού που δόθηκε στους εκπαιδευτικούς για να το χρησιμοποιήσουν στα περιβαλλοντικά προγράμματα που υλοποιούν αυτή την περίοδο με τους μαθητές τους. Να σημειώσουμε εδώ ότι για να λάβεις μέρος σε τέτοια σεμινάρια είναι προϋπόθεση να υλοποιείς περιβαλλοντικό πρόγραμμα. Τα χρήματα δηλαδή που δίνονται (κυρίως από το ΕΣΠΑ) για τα σεμινάρια αυτά δεν αποσκοπούν απλά στην επιμόρφωση των ίδιων των εκπαιδευτικών αλλά στη βελτίωση της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης του μαθητικού δυναμικού της χώρας μας. 

Ο κ. Αναγνώστου Γεώργιος, Συνταξιούχος Εκπαιδευτικός, πρώην  Εκπαιδευτικός ΚΠΕ .

Μυεί τους εκπαιδευτικούς στο θέατρο σκιών. Ο χαρισματικός αυτός συνάδελφος μας εξήγησε πώς μπορούμε ακόμη και με απλά υλικά να κατασκευάσουμε ένα θέατρο σκιών και στη συνέχεια μας έδωσε παράσταση Καραγκιόζη με θέμα το σπάνιο πουλί ήταυρος που ζει στον Αμβρακικό. Κάλεσε μάλιστα και εμάς αφενός να κατασκευάσουμε φιγούρες του θεάτρου σκιών

και αφετέρου να λάβουμε μέρος στην παράσταση. Εμένα μου έτυχε ο μπαρμπα - Γιώργος και που σαν μπαρμπα - Γιώργος τρέλανε στις κλοτσιές όλους τους άλλους, ακόμη και το ... θεό Απόλλωνα! Μάλλον θα ήταν θυμωμένος που ο Απόλλωνας από τα Χριστούγεννα και μετά έχει κρύψει τον ήλιο πίσω από τα σύννεφα και όλο βρέχει, βρέχει, βρέχει. 

Ο μπαρμπα - Γιώργος επί το έργον. Κλοτσώντας τον Απόλλωνα, ποιον άλλο; 

Από τα εργαστήρια του ΚΠΕ Αράχθου, τα γεμάτα με πλούσιο παιδαγωγικό υλικό για τις ομάδες και των εκπαιδευτικών που έρχονται εδώ για σεμινάριο αλλά βεβαίως και των μαθητών που τα επισκέπτονται μαζί με τους δασκάλους τους και υλοποιούν εδώ εκπαιδευτικά προγράμματα. Να θυμίσω ότι και η δική μας τάξη έχει κλείσει δύο επισκέψεις σε ΚΠΕ, στο ΚΠΕ Φιλιατών και στο ΚΠΕ Φιλιππιάδας. Δυστυχώς το ΚΠΕ Αράχθου πέφτει πολύ μακριά (137 χλμ μέτρησα στο κοντέρ του αυτοκινήτου) για παιδιά πρώτης τάξης...   Δεν είναι όμως καθόλου κακή ιδέα να επισκεφθείτε την περιοχή με την οικογένειά σας. Και να δώσετε στα παιδιά την ευκαιρία να απολαύσουν τον ... πουλοχαμό! όπως τον ονόμασε η εκπρόσωπος της Ορνιθολογικής Εταιρείας, η κ. Τρίγκου, συμπληρώνοντας πως ο Αμβρακικός είναι ο παράδεισος για όποιον θέλει να παρατηρήσει πουλιά και μάλιστα σπάνια. 

Για να φτάσετε στο ΚΠΕ Αράχθου θα ακολουθήσετε τον παραλιακό δρόμο Ηγουμενίτσας - Πρέβεζας και περίπου 19 χλμ πριν την Πρέβεζα θα στρίψετε προς Ιωάννινα. Κατόπιν ακολουθείτε το δρόμο προς Φιλιππιάδα και αφού την περάσετε στρίβετε προς Αθήνα, ακολουθώντας πλέον το έτοιμο τμήμα της Ιόνιας οδού. Περνάτε και το δεύτερο τμήμα της Ιόνιας οδού και εκεί ακριβώς που τελειώνει θα δείτε ταμπέλα που λέει στρίψε δεξιά προς ΚΠΕ Αράχθου (είναι το σημείο που η Ιόνια οδός διασταυρώνεται με την παλιά εθνική που οδηγεί προς Άρτα). Αμέσως μετά νέα ταμπέλα σου λέει να στρίψεις αριστερά. Ακολουθεί ένας στενός δρόμος 8 χλμ σχεδόν όλο ευθεία, που περνά ανάμεσα από ελαιώνες, πορτοκαλεώνες, πάνω από το Βωβό ποταμό και μια παλιά γεφυρούλα, και δίπλα στις λιμνοθάλασσες του Αμβρακικού. Μη σας φανεί παράξενο αν δείτε ξαφνικά σε κάποιο κλαδί δίπλα σας να ξεκουράζεται κάποιο γεράκι. Ο πουλοχαμός του Αμβρακικού δεν αφορά μόνο υδρόβια πτηνά αλλά και τα αρπακτικά που βρίσκουν εδώ πλούσια τροφή! 

Στο τέλος της διαδρομής θα συναντήσετε το ΚΠΕ Αράχθου. Στην αυλή του υπάρχει και παραδοσιακό πετρόκτιστο καφενεδάκι με ωραία μουσικούλα αλλά και δυνατότητα να σας ψήσει ωραία και φρέσκα ψαράκια από τον Αμβρακικό! 

Το καφενεδάκι που σώζεται από τον καιρό που εδώ ήταν λιμάνι. Σήμερα το έχει μια γλυκύτατη γριούλα, η μία από τις δυο γριούλες που τώρα είναι οι μοναδικοί κάτοικοι, φύλακες πες, του ξεχασμένου λιμανιού της Κόπραινας.

Ξενάγηση στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του ΚΠΕ Αράχθου

Προσέξτε το γαλάζιο χρώμα που δηλώνει τα νερά του Αμβρακικού. Όπου είναι πιο σκούρο σημαίνει και μεγαλύτερο βάθος. Έτσι η εικόνα μας επιτρέπει να καταλάβουμε τι συμβαίνει με το βυθό αυτού του κόλπου και που παίζει τεράστιο ρόλο στο πρόβλημα που σήμερα τον ταλανίζει. Κοντά στα στενά της Πρέβεζας το βάθος είναι γύρω στα 2 με 10 μέτρα. Στη μέση του κόλπου το βάθος φτάνει στα 35 μέτρα. Δεξιά όμως, προχωρώντας προς Αμφιλοχία, το βάθος φτάνει τα 60 μέτρα. Αυτή η διαμόρφωση του βυθού, σε συνδυασμό με το πολύ στενό άνοιγμα στην Πρέβεζα αλλά και την εκβολή ποταμών (επομένως γλυκού νερού) μέσα στον Αμβρακικό έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας παράξενης νερένιας τούρτας. Η βάση της αποτελείται από νερό αλμυρό που έχει εγκλωβιστεί στα βαθιά σημεία του κόλπου και δεν ανανεώνεται! Η επιφάνεια, πάχους 10 περίπου μέτρων, αποτελείται από νερό υφάλμυρο σχεδόν γλυκό, και το οποίο εκρέει αργά προς τη θάλασσα αφού συνεχώς τα ποτάμια προσθέτουν νερό στον κόλπο. Τα δύο στρώματα νερού λόγω των αρχών της φυσικής δεν αναμειγνύονται μεταξύ τους. Όπως και το λάδι με το νερό μέσα στο καντήλι. Κι αυτό γιατί το αλμυρό νερό είναι βαρύ και το υφάλμυρο ελαφρύ. Έτσι το αλμυρό νερό ούτε ανανεώνεται ούτε και οξυγονώνεται αφού δε φτάνει ποτέ στην επιφάνεια... 

Ταυτόχρονα ο Αμβρακικός δέχεται με τη σέσουλα φυτοφάρμακα από τις καλλιέργειες στις γύρω πεδινές εκτάσεις. Αυτά προκαλούν μέσα στον κόλπο το φαινόμενο του ευτροφισμού, δηλαδή υπερβολική ανάπτυξη υδρόβιων φυτών που απορροφούν και όσο οξυγόνο καταφέρνουν να αποκτήσουν τα νερά. Αποτέλεσμα να μη μένει οξυγόνο για τα ζώα, την πανίδα του Αμβρακικού. Ειδικά στη ζώνη κάτω από τα 20 μέτρα. Εκεί το περιβάλλον, όπως μας εξήγησε στην εμπεριστατωμένη του διάλεξη 

ο κ. Παπαθεοδώρου, καθηγητής & διευθυντής του τμήματος Γεωλογίας και Φυσικής Ωκεανογραφίας Πανεπιστημίου Πατρών, γίνεται τελείως ανοξικό! Και δεν υπάρχει καθόλου ζωή! Επιπλέον στο βυθό του κόλπου, και κοντά στην Αμφιλοχία, έχουν εντοπιστεί κρατήρες που απελευθερώνουν υδρόθειο και μεθάνιο! Αέρια που σκοτώνουν τους ζωντανούς οργανισμούς. Σε περιόδους μάλιστα έξαρσης του φαινομένου των αερίων οι όχθες του Αμβρακικού κατακλύζονται από μυρωδιά κλούβιου  αυγού (υδρόθειο) και ξεβράζονται νεκρά ψάρια. Όπως στις 17 Φεβρουαρίου 2008 που υπήρξαν 1.000 περίπου τόνοι νεκρών ψαριών!

Το όλο θέμα οι επιστήμονες δεν το έχουν ακόμη ερμηνεύσει σε βάθος και δεν έχουν βρει τη δέουσα λύση για να σώσουν τον Αμβρακικό. Επιπλέον δεν έχουν δοθεί λύσεις και σε αρκετά άλλα προβλήματα που επιβαρύνουν την κατάσταση των νερών, όπως πχ η ρίψη φυτοφαρμάκων...  Έτσι η περιβαλλοντική εκπαίδευση έχει σημαντικό ρόλο να επιτελέσει συμβάλλοντας με το δικό της τρόπο στην αλλαγή της στάσεως των ανθρώπων και τη φιλική τους συμπεριφορά προς το περιβάλλον. 

Το μουσείο Αλιείας.

Σώζονται οι ράγες που μετακινούνταν τα βαγονέτα, μεταφέροντας τα εμπορεύματα από τα καράβια προς την αποθήκη του λιμανιού και ανάποδα.






Σώζονται επίσης και δύο από τα βαγονέτα.

Ως παλιός ναυτικός δεν μπορώ παρά να νιώθω ξεχωριστή συγκίνηση ακουμπώντας σε ένα από τα βαγονέτα αυτά. Αν κι εγώ εργάστηκα σε δεξαμενόπλοια κυρίως κι αυτά δεν τα φορτώνουν με βαγονέτα αλλά με μεγάλους σωλήνες. Όπως και να το κάνουμε όμως τόποι σαν το ξεχασμένο λιμάνι της Κόπραινας (όρος που μας αναφέρθηκε στο σεμινάριο το "ξεχασμένο λιμάνι") θυμίζουν σε όλους μας τον καταλυτικό ρόλο της ναυτιλίας και γενικότερα της θάλασσας στην ιστορική εξέλιξη της πατρίδας μας. Για άλλες χώρες η ναυτιλία είναι μόνο ένα τμήμα της οικονομίας τους. Για τους Έλληνες η θάλασσα είναι η ίδια η ζωή τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το λιμάνι της Ηγουμενίτσας. Που τη μετέτρεψε από τον έρημο λιμένα της εποχής του Θουκυδίδη και  το μικρό χωριουδάκι κατά την εποχή της απελευθέρωσης του 1913, σε πρωτεύουσα του νομού και στη σύγχρονη πόλη που θεωρείται η πύλη της Ελλάδας αλλά και των Βαλκανίων  προς τη δύση. Δεν είναι λοιπόν τυχαίο που το περιβαλλοντικό πρόγραμμα της τάξης μας ονομάζεται: "Ήταν ένα μικρό καράβι"... 

Ξενάγηση στο μουσείο Αλιείας του ΚΠΕ Αράχθου.

Εγκαταλείποντας αυτόν τον υπέροχο χώρο το απομεσήμερο της Κυριακής ένα μόνο παράπονο είχα. Γιατί να είναι τόσο μακριά από την Ηγουμενίτσα και τόσο μικρούλια ακόμη τα Πρωτάκια μου;

Τουλάχιστον ελπίζω μέσα από το πλούσιο σε εικόνες αφιέρωμα να αποκτήσουν μια πρώτη γεύση και αργότερα, όταν μεγαλώσουν λίγο, να τους δοθεί η ευκαιρία να επισκεφθούν και τα ίδια το ΚΠΕ Αράχθου. Και σίγουρα στην τάξη μας θα μας βοηθήσουν πολύ στο περιβαλλοντικό μας πρόγραμμα τα ωραία δώρα του ΚΠΕ, τα βιβλιαράκια, οι κάρτες, το dvd...

Μπορείτε επίσης να δείτε για όσο διάστημα υπάρχει στο you tube και το υπέροχο βίντεο του αείμνηστου Ντίνου Δημόπουλου, Τα Δελφινάκια του Αμβρακικού. Με πρωταγωνιστές μικρά παιδιά! Μία από τις καλύτερες ταινίες για παιδιά και ταυτόχρονα ένας ύμνος για τον Αμβρακικό!

Επισκεφθείτε επίσης την ιστοσελίδα του ΚΠΕ ΑΡΑΧΘΟΥ ΑΡΤΑΣ:

http://kpe-arach.art.sch.gr/